Veelvraat AI wurmt zich een weg naar jouw baan

Kunstmatige intelligentie (AI) is berucht vanwege de gigantische hoeveelheden geld, data, energie die het nodig heeft om - niet altijd even betrouwbare - resultaten te leveren. Maar het wordt steeds duidelijker AI nóg iets op het menu wil zetten: de banen van heel veel werknemers.

De al decennialange belofte van digitalisering is dat je er significant kosten mee kunt besparen. Zowel kosten in tijd van klanten en medewerkers, maar ook letterlijk de kosten in financiële zin. Nu valt het best tegen met die kostenbesparing en ook de productiviteitswinst is al jaren lang nauwelijks zichtbaar. Dit inzicht maakt organisaties erg nerveus.

AI als nieuwe productiviteitsbelofte

Je kunt je voorstellen dat de belofte van kunstmatige intelligentie (AI) heel aantrekkelijk is voor met name commerciële organisaties: een stijging van de productiviteit met een verlaging van de kosten. Onder de streep blijft er dan namelijk meer winst over. Daar zijn aandeelhouders dol op!

Dus het is niet vreemd dat investeerders de ene na de andere AI-startup financieel ondersteunen en dat AI tech-bedrijven geld blijven ophalen om hun energie- en dataslurpende AI-technologie te kunnen blijven voeden. En dat zonder ook maar een cent winst te maken. Want stel dat zij de AI-belofte waarmaken: gegarandeerde stijging van de productiviteit en de winst!

De jacht op winst

Nu kun je je afvragen of er echt zoveel meer winst te behalen is als elke organisatie dezelfde AI-aanpak heeft. In elk geval zal de ene organisatie het niet significant beter doen dan de ander. Dus is het meer FOMO (Fear of Missing Out) - de angst om de boot te missen - waarom organisaties zo fanatiek met AI aan de slag gaan.

Daarbij worden ook de niet verdwijnende nadelen van onder andere hallucinatie, het eerder genoemde hoge energieverbruik en de sluimerende vooroordelen in de algoritmes grotendeels genegeerd. De kans op winst is gewoon te groot. Het klinkt bijna als een gokverslaafde in een casino.

De kosten van meer winst

Organisaties sorteren nu al voor op de AI-belofte en ontslaan hele batterijen freelancers en medewerkers. En nog vaker nemen ze geen nieuwe mensen meer aan in bepaalde sectoren en beroepen omdat het idee is dat AI deze werkzaamheden zal overnemen. Dat liep voor onder andere Klarna en Duolingo heel slecht af, maar dat weerhoudt andere organisaties er niet van om nu al banen weg te strepen.

De gevolgen van deze aanpak zijn nu al wereldwijd te zien. The Times spreekt over het fenomeen dat het aantal banen voor starters met een derde is gedaald. Met name in de sectoren Retail, IT, boekhouding en financiën.

Ik sprak vorige week nog een freelance redacteur die al jaren werkte voor een bekend Nederlands warenhuis waar de meeste redacteuren zijn ontslagen omdat AI het werk had overgenomen. Ook de marketeer van een internationaal beauty- en cosmeticabedrijf vertrouwde mij toe dat alle marketing-content alleen nog maar door AI wordt geschreven.

Wat blijft er nog over?

En - vooruit, het is niet de meest betrouwbare bron omdat hij zichzelf zo vaak tegenspreekt - Dario Amodei, chief executive van Anthropic (van chatbot Claude) waarschuwde vorige maand nog dat AI binnen vijf jaar de helft van de instapbanen voor bedienden zou kunnen elimineren, waardoor de werkloosheid met 10 tot 20 procent zou stijgen.

Ook in de Verenigde Staten is er een rem op het aantal banen dat wordt gecreëerd. Economen verwachten dat de banengroei in juni is vertraagd tot 115.000 banen en dat het werkloosheidspercentage is gestegen tot 4,3%. Daar zal de tariefoorlog mede debet aan zijn, maar AI speelt hier waarschijnlijk ook een rol.

Wie gaat dit in goede banen leiden?

Deze sterke dalingen op de arbeidsmarkt doen sterk denken aan de gevolgen van COVID-19 voor de arbeidsmarkt. Nu was die pandemie een tijdelijk fenomeen, maar de uitrol van AI dreigt permanent en immer gulziger te zijn.

Ik heb niet de indruk dat overheden en organisaties in de gaten hebben wat de enorme maatschappelijke gevolgen kunnen zijn van deze trend. In een wereld waar polarisatie tot steeds meer spanningen leidt en waar grote groepen mensen zich buitengesloten voelen, kan het verlies van banen door AI nóg meer gaten slaan in het weinige vertrouwen dat mensen hebben in overheden en instituties.

Even een pauze ...

Dit is de laatste blog voor de zomer. Het is een weinig opbeurend verhaal geworden, maar dit betekent niet dat ik geen hoop heb op verbetering. Ik zal mijn best blijven doen om bij te dragen aan een duurzame en verantwoorde inzet van kunstmatige intelligentie. We kunnen samen meer voor elkaar krijgen dan je denkt.

Maar nu nemen mijn collega's en ik neem even een pauze - nou ja 'pauze', ik werk deze zomer hard om mijn boek af te krijgen - en wij komen in september weer bij je terug.

Ik wens je een fijne zomer!